Soru: Şu an Türkiye'ye Lyoness adıyla yeni bir sistem gelmektedir. Sistem şu: Lyoness üyelerinin, Lyoness ile anlaşmalı iş yerlerinden indirimli alış-veriş yaptığı bir sistem. Lyoness’e üye olan kişilere Cashback diye adlandırılan bir kart verilmektedir. Kiler Kart ya da Money Kart gibi. Alış-verişini yapan kişi kasada bu kartı gösterdiği zaman indirim kazanmaktadır. Bu indirim ise direkt hesabına nakit olarak yansıtılmaktadır. Ben bu sisteme üye kazandırdığımda ise üyelerimin yaptığı alışverişlerden de nakit olarak pay almaktayım. Şöyle ki: Benim üye yaptığım kişi alış-veriş yaptığında %0.5 i, onun üye yaptığı kişi alış-veriş yaptığında ise yine %0.5 i benim hesabıma nakit olarak geçmektedir. Kendi yaptığım alış-verişin ise %1 i bana nakit olarak dönmektedir. İki alt üyeden sonraki alt üyelerin yaptığı alış-verişler ise belli bir sınıra geldiğinde Lyoness pozisyon hesabı sistemi ile hesaplandıktan sonra hesabıma nakit olarak geçmektedir. Bu sistemde alt üyelerin alış-verişinden üst üyeler, üst üyelerin alış-verişinden de alt üyeler kazanabilmektedirler. Pozisyon hesabı sistemi bunu sağlamaktadır. Tabii üstte yer alan üyeler her zaman daha çok kazanır. Bu sistemde kazanç; yapılan alış-verişlerden elde edilen indirimin, üyeler arasında nakit olarak pay edilmesine dayanır. 100 TL’lik alışverişte %15 indirim varsa bu 15 TL nin: 1-Lyoness 2-Üyeler 3-Çocuk ve Aile Yardımlaşma Fonu 4-Vergi olarak devlet arasında paylaşılmasıdır. Sistemde amaç; büyük bir tüketici topluluğu oluşturarak firmalardan indirim kazanmak ve alış-verişlerden üyelere para kazandırmaktır. Buna göre bu sistemden kazanılan para helal midir?

Cevap:  Bahsedilen uygulamada artı bir değer üretmeksizin, sadece tüketimden gelir elde etme gibi bir durum söz konusudur. Oysa ilgili ayette “Mümin­ler, mallarınızı aranızda batıl yolla değil, karşılıklı rızaya dayalı ticaretle yiyin” (Nisa, 4/29) buyrulmaktadır. Ticaret ise mal ve hizmetin kendisi, mekânı veya zamanında bir değişiklik yapmayı ifade eder.
Ayrıca, örnek sözleşme metninden anlaşıldığı üzere, bu sisteme girebilmek ve dolayısıyla kazanç sağlamak için çok sayıda birbirleriyle çelişen sözleşmeyi içinde barındıran paket bir ürün (mürekkep akit) söz konusudur ki, aynı sözleşmede birbirlerini nakzeden akitlerin yer alması fıkıhta yasaklanmıştır.
Uygulamayı mahzurlu kılan bir diğer unsur ise, insanların çalışmadan başkalarının emeğinden geçiniyor olması ve en önemlisi global düzeyde üretici ve satıcıları baskı altına alacak, onların rızalarını zedeleyecek tekelleşmeye yönelik bir hedefi de barındırmasıdır.
Sonuç olarak mevcut bilgiler ışığında bu tür organizasyona katılmanın fıkhen caiz olmadığı kanaatindeyiz.
Doç. Dr. Servet Bayındır
NOT: Benzer bir sistem hakkında daha önce verdiğimiz cevabı aşağıdaki linkten okuyabilirsiniz:
http://ucanbal10.blogspot.com/2011/08/network-marketing-caiz-midir.html